Een sensitieve houding

Compassion is a sensitivity to the suffering of self and others with a deep wish and commitment to relieve the suffering -The Dalai Lama

Compassie komt van com = gezamenlijk en patī = lijden. Compassie gaat dus over het moeilijke en met name daar waar we lijden. Maar er hoort nog een aspect bij: die van verbondenheid, gezamenlijkheid. Verwante begrippen zijn mededogen of medeleven.

Compassie kan beschreven worden als een sensitieve houding bij pijn, stress en lijden in onszelf en in anderen, en een bereidheid ons in te zetten om dit lijden te verlichten en te voorkomen. In deze definitie blijkt dat compassie een ontvankelijke, receptieve kwaliteit heeft, maar ook een actieve, krachtige kant. Compassie vraagt om zachtheid en invoelingsvermogen, maar ze vraagt ook moed om pijn en lijden onder ogen te zien en te verkennen hoe we hier zo goed mogelijk mee om kunnen gaan (dus actie). Het is een algemeen menselijke eigenschap, die bij ieder in aanleg aanwezig is, maar die vaak om allerlei redenen niet tot bloei gekomen is. Gelukkig kan compassie door beoefening wel ontwikkeld en verdiept worden en dat is het doel van compassietraining.

Vriendelijkheid en compassie staan dicht bij elkaar. Als je kunt spreken van een welzijnsthermometer dan houdt compassie zich meer bezig met de temperatuur onder het nulpunt, terwijl vriendelijkheid zich richt op de temperatuur boven nul. Maar beide zijn ze hartverwarmend en worden tegenwoordig samen wel eens aangeduid met de term heartfulness, als waardige aanvulling op het begrip mindfulness. En net zoals we mindfulness of een niet-oordelende aandacht kunnen trainen en ontwikkelen, zo blijken we vriendelijkheid en compassie ook te kunnen ontwikkelen door regelmatige beoefening. Het bijzondere van deze beoefening is dat ze religie overstijgend is. Ieder mens kan zijn of haar leven verrijken met de kracht van vriendelijkheid en compassie.

Sympathie en Empathie

Compassie is niet te verwarren met sympathie en empathie. Compassie is gericht op actie en gaat nog een stap verder dan empathie; als je medeleven voelt en vervolgens de pijn van de ander wilt verlichten, omarmen. Compassie is een vernieuwende bron van energie. Sympathie is gericht op besef; je voelt dus niet de pijn van iemand, maar begrijpt wel dat hij of zij pijn ervaart. Je toont betrokkenheid en deelneming en dit kan worden ervaren als steun of opbeurend. Empathie is gericht op de ervaring; je bent in staat om je in te leven in de situatie van iemand. Dit kan doordat je van jezelf een goed inlevingsvermogen hebt, omdat je de situatie zelf hebt meegemaakt of je proactief bezighoudt met het inleven door met de persoon te praten, en je er in te verdiepen.

Yin en Yang Compassie

Verschillende eigenschappen spelen een rol bij compassie, zowel vrouwelijke als mannelijke. In de traditionele Chinese filosofie wordt deze dualiteit verbeeld door yin en yang, gebaseerd op de aanname dat alle schijnbaar tegengestelde eigenschappen, zoals mannelijk-vrouwelijk, licht-donker en actief-passief, elkaar aanvullen en van elkaar afhankelijk zijn. Dit betekent dat mensen die zich identificeren als mannelijk of vrouwelijk, de tegengestelde eigenschap nodig hebben om in balans te zijn.

• Yin Compassie is zacht: kalmeren, troosten, toelaten en erkennen.
• Yang Compassie is krachtig: beschermen, motiveren en actief gedrag.

Boeddhisme

In het boeddhisme is compassie onderdeel van de vier levensvrienden of nobele waarheden. Het zijn waardevolle relationele kwaliteiten in het omgaan met onszelf en met de wereld om ons heen. Deze hartkwaliteiten bestrijken alle vier een ander terrein. Net zoals we onze lichamelijke conditie, concentratie of mindfulness kunnen trainen en ontwikkelen, zo blijken we de vier levensvrienden te kunnen ontwikkelen door regelmatige beoefening. Het bijzondere van deze beoefening is dat ze religie overstijgend is; ieder mens kan zijn of haar leven verrijken met de kracht van mildheid.

1. Vriendelijkheid
2. Compassie
3. Medevreugde
4. Gelijkmoedigheid